Enerji ithalatında düşüş
Türkiye'nin son yıllarda yüksek cari açık vermesinde büyük payı olan enerji ithalatı, ilk dört ayda yüzde 9.2 geriledi.
Naki BAKIR
ANKARA - Türkiye'nin çok büyük oranda dışa bağımlı olduğu ve cari açıktaki büyümede önemli payı bulunan enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, bu yıl hızla küçülmeye devam ediyor.
DÜNYA'nın TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, yılın ilk dört ayında enerji dışındaki ürünlerde toplam ithalat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14.8 artarak 63.6 milyar dolar olurken; petrol, gaz gibi enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, yüzde 9.2 düşüş göstererek 18 milyar doların altında kaldı. Geçen yıl aynı dönemde enerji ürünler ithalatına ödenen fatura 20 milyar dolara yaklaşmıştı. Toplam ithalat faturası içinde geçen yıl ilk çeyrekte enerji ürünlerinin yüzde 26.4 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 22.1'e geriledi.
İthalat enerji faturasının küçülmesinde; sanayi üretimindeki yavaşlamanın yanı sıra elektrik enerjisi üretiminde yenilenebilir kaynakların payının giderek artmasının da payı bulunuyor. Enerji ithalatının azalması, son yıllarda rekor düzeyde büyüyerek Türkiye ekonomisinin yumuşak karnı haline gelen cari açık açık sorunun çözümü yönünde olumlu bir gelişmeyi oluşturuyor.
Dış ticaret açığına katkısı azaldı
Toplam ihracatta küçük bir paya sahip olan enerji ürünleri ihracatı da aynı dönemde yüzde 21 azalarak 2.1 milyar dolara geriledi. Enerji ürünlerinde yapılan bu ihracat düşüldüğünde dört aylık "net" enerji ithalatının; başka deyişle enerji ürünlerindeki dış ticaret açığının geçen yıla göre yüzde 7.4 düşüşle 15.9 milyar dolar olduğu belirlendi. Buna karşılık; enerji dışı ürünlerde verilen toplam dış ticaret açığı ilk dört aylık dönemlere göre yüzde 59 büyüyerek 16.1 milyar dolara ulaştı. Geçen yıl ilk çeyrekte 27.3 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.9'unu net enerji ithalatı oluştururken, bu yıl aynı dönemdeki 32 milyar dolarlık açığın yüzde 49.6'sı bu ürünlerden kaynaklandı.
Enerjinin payı zirveye çıkmıştı
Tüketimde daralma ve ekonomide yavaşlama nedeniyle genel ithalatta düşüş yaşanan 2012 yılının tümünde enerji ürünleri ithalatı ise büyümesini sürdürerek brüt 60.1 milyar ve net 52.4 milyar dolarla; toplam ithalat faturası içinde enerjinin payı da yüzde 25.4'le tarihindeki en yüksek düzeyleri görmüştü. Net enerji ithalatı, geçen yıl 84 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.3'le dörtte üçünü oluşturmuştu. Bunun da kriz yılı 2009 dışındaki tüm yılların en yüksek oranı olduğu belirlendi. Son revizyonlara göre 2011'de 75 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kıran cari açık geçen yıl tüketimdeki daralma, toplam ithalatta ve dış ticaret açığındaki küçülmenin etkisiyle gerileyerek 50 milyar doların altına indi. Ancak, büyüme eğilimini sürdüren enerji ithalatı, cari açığın daha fazla küçülmesine karşı direnç oluşturdu. Bu yılın ilk dört ayda enerji ithalatında yaşanan küçülme ise cari açıktaki küçülmenin hızlanabileceğinin işaretini verdi.
Büyük bölümü petrol ve doğalgaz
İlk çeyrekteki enerji ithalatının 11.9 milyar dolarla en büyük bölümünü, "gizli veri" kapsamındaki ham petrol, doğalgaz ve diğer ürünler oluşturuyor. BOTAŞ'ın talebi üzerine TÜİK, petrol, bitümenli taşkömürü ve doğal gaz ithalatını "gizli veri" kapsamına almıştı. TÜİK, bazı istatistiklerin açıklanmasında, mevzuat gereği "gizli veri" kriterine uyuyor. Bireysel verinin toplulaştırılması ile oluşturulan veri tablosunun her hangi bir hücresindeki istatistiki birim sayısının üçten az olması veya birim sayısı üç ve daha fazla olduğu halde bir veya iki istatistiki birimin hakim konumda olması durumunda ilgili hücredeki veri "gizli" kabul ediliyor. Bu kapsamdaki enerji ithalatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.2 düşüş gösterdi.
Aynı dönemde gizli veri kapsamı dışında kalan petrol ve petrolden elde edilen ürünler ithalatı ise 4.7 milyar dolarla geçen yılki düzeyinde kaldı. Dört ayda doğalgaz ve mamul gaz ithalatı yüzde 12 azalışla 867 milyon, taş, kok ve briket kömürü ithalatı yüzde 31.6 azalışla 350 milyon, elektrik enerjisi ithalatı ise yüzde 216 artışla 143 milyon dolar oldu
Türkiye'nin son yıllarda yüksek cari açık vermesinde büyük payı olan enerji ithalatı, ilk dört ayda yüzde 9.2 geriledi.
Naki BAKIR
ANKARA - Türkiye'nin çok büyük oranda dışa bağımlı olduğu ve cari açıktaki büyümede önemli payı bulunan enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, bu yıl hızla küçülmeye devam ediyor.
DÜNYA'nın TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, yılın ilk dört ayında enerji dışındaki ürünlerde toplam ithalat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14.8 artarak 63.6 milyar dolar olurken; petrol, gaz gibi enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, yüzde 9.2 düşüş göstererek 18 milyar doların altında kaldı. Geçen yıl aynı dönemde enerji ürünler ithalatına ödenen fatura 20 milyar dolara yaklaşmıştı. Toplam ithalat faturası içinde geçen yıl ilk çeyrekte enerji ürünlerinin yüzde 26.4 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 22.1'e geriledi.
İthalat enerji faturasının küçülmesinde; sanayi üretimindeki yavaşlamanın yanı sıra elektrik enerjisi üretiminde yenilenebilir kaynakların payının giderek artmasının da payı bulunuyor. Enerji ithalatının azalması, son yıllarda rekor düzeyde büyüyerek Türkiye ekonomisinin yumuşak karnı haline gelen cari açık açık sorunun çözümü yönünde olumlu bir gelişmeyi oluşturuyor.
Dış ticaret açığına katkısı azaldı
Toplam ihracatta küçük bir paya sahip olan enerji ürünleri ihracatı da aynı dönemde yüzde 21 azalarak 2.1 milyar dolara geriledi. Enerji ürünlerinde yapılan bu ihracat düşüldüğünde dört aylık "net" enerji ithalatının; başka deyişle enerji ürünlerindeki dış ticaret açığının geçen yıla göre yüzde 7.4 düşüşle 15.9 milyar dolar olduğu belirlendi. Buna karşılık; enerji dışı ürünlerde verilen toplam dış ticaret açığı ilk dört aylık dönemlere göre yüzde 59 büyüyerek 16.1 milyar dolara ulaştı. Geçen yıl ilk çeyrekte 27.3 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.9'unu net enerji ithalatı oluştururken, bu yıl aynı dönemdeki 32 milyar dolarlık açığın yüzde 49.6'sı bu ürünlerden kaynaklandı.
Enerjinin payı zirveye çıkmıştı
Tüketimde daralma ve ekonomide yavaşlama nedeniyle genel ithalatta düşüş yaşanan 2012 yılının tümünde enerji ürünleri ithalatı ise büyümesini sürdürerek brüt 60.1 milyar ve net 52.4 milyar dolarla; toplam ithalat faturası içinde enerjinin payı da yüzde 25.4'le tarihindeki en yüksek düzeyleri görmüştü. Net enerji ithalatı, geçen yıl 84 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.3'le dörtte üçünü oluşturmuştu. Bunun da kriz yılı 2009 dışındaki tüm yılların en yüksek oranı olduğu belirlendi. Son revizyonlara göre 2011'de 75 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kıran cari açık geçen yıl tüketimdeki daralma, toplam ithalatta ve dış ticaret açığındaki küçülmenin etkisiyle gerileyerek 50 milyar doların altına indi. Ancak, büyüme eğilimini sürdüren enerji ithalatı, cari açığın daha fazla küçülmesine karşı direnç oluşturdu. Bu yılın ilk dört ayda enerji ithalatında yaşanan küçülme ise cari açıktaki küçülmenin hızlanabileceğinin işaretini verdi.
Büyük bölümü petrol ve doğalgaz
İlk çeyrekteki enerji ithalatının 11.9 milyar dolarla en büyük bölümünü, "gizli veri" kapsamındaki ham petrol, doğalgaz ve diğer ürünler oluşturuyor. BOTAŞ'ın talebi üzerine TÜİK, petrol, bitümenli taşkömürü ve doğal gaz ithalatını "gizli veri" kapsamına almıştı. TÜİK, bazı istatistiklerin açıklanmasında, mevzuat gereği "gizli veri" kriterine uyuyor. Bireysel verinin toplulaştırılması ile oluşturulan veri tablosunun her hangi bir hücresindeki istatistiki birim sayısının üçten az olması veya birim sayısı üç ve daha fazla olduğu halde bir veya iki istatistiki birimin hakim konumda olması durumunda ilgili hücredeki veri "gizli" kabul ediliyor. Bu kapsamdaki enerji ithalatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.2 düşüş gösterdi.
Aynı dönemde gizli veri kapsamı dışında kalan petrol ve petrolden elde edilen ürünler ithalatı ise 4.7 milyar dolarla geçen yılki düzeyinde kaldı. Dört ayda doğalgaz ve mamul gaz ithalatı yüzde 12 azalışla 867 milyon, taş, kok ve briket kömürü ithalatı yüzde 31.6 azalışla 350 milyon, elektrik enerjisi ithalatı ise yüzde 216 artışla 143 milyon dolar oldu